Hội thảo chuyên đề công tác dân số năm 2024
Thay mặt lãnh đạo Bộ Y tế, Thứ trưởng Nguyễn Thị Liên Hương – Phó Trưởng Ban Chỉ đạo Quốc gia Dân số và Phát triển ghi nhận và đánh giá sự cố gắng nỗ lực vượt khó của Cục Dân số; các lãnh đạo Sở Y tế, Chi cục Dân số – Kế hoạch hóa gia đình (DS-KHHGĐ) và cả hệ thống cán bộ làm công tác dân số các cấp, đồng thời chia sẻ những khó khăn, vướng mắc, bất cập của công tác dân số trong thời gian qua.
Tại hội thảo, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Duy Hưng, Trưởng ban Chỉ đạo công tác Dân số và phát triển tỉnh Hưng Yên đã nhấn mạnh, những kết quả công tác dân số đã đóng góp đáng kể vào sự phát triển kinh tế – xã hội, giảm nghèo và nâng cao mức sống của nhân dân trên địa bàn tỉnh… Các tỉnh, trong đó có Hưng Yên sẽ tiếp thu kinh nghiệm, có các giải pháp cụ thể khắc phục những tồn tại, hạn chế trong công tác dân số; phấn đấu đạt các mục tiêu đặt ra, đóng góp quan trọng vào công tác chăm sóc sức khỏe Nhân dân và phát triển kinh tế – xã hội của địa phương trong thời gian tới.
Theo đại diện Cục Dân số, công tác dân số thời gian qua và 6 tháng đầu năm 2024 tiếp tục được Đảng, Chính phủ, Bộ Y tế, chính quyền các cấp, các ngành quan tâm và đạt một số kết quả. Cụ thể:
Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 527/QĐ-TTg ngày 18.6.2024 về kiện toàn Ban chỉ đạo Quốc gia Dân số và Phát triển, Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long làm Trưởng ban; Bộ Y tế đã ban hành Thông tư số 34/2023/TT-BYT quy định chức năng nhiệm vụ, quyền hạn của Chi cục Dân số; Ban Cán sự Đảng Bộ Y tế báo cáo sơ kết 5 năm thực hiện Nghị Quyết số 21-NQ/TW về công tác dân số trong tình hình mới; Cục Dân số đã chủ động hướng dẫn các địa phương thực hiện chỉ tiêu kế hoạch 2024; hướng dẫn các hoạt động chuyên môn cũng như chủ động xây dựng, triển khai thử nghiệm các mô hình về dân số ngay từ đầu năm để nhân rộng ra toàn quốc trong thời gian tới sau khi đã đánh giá kết quả; hướng dẫn và triển khai tổ chức các hoạt động hưởng ứng Ngày Thalassemia Thế giới (8.5); Ngày Dân số Thế giới (11.7) năm 2024.
Đặc biệt, trong bối cảnh vừa kiện toàn tổ chức bộ máy của Cục Dân số và một số địa phương; các hoạt động về dân số được triển khai khá đồng bộ ở các tuyến và dự kiến một số chỉ tiêu sẽ đạt được trong năm.
Tuy đã đạt được một số kết quả, công tác dân số còn nhiều khó khăn, hạn chế, tác động trực tiếp đến phát triển bền vững của đất nước: Xuất hiện xu hướng mức sinh xuống thấp, tốc độ gia tăng tỷ số giới tính khi sinh bước đầu đã được khống chế nhưng hiện vẫn còn ở mức cao; chỉ tiêu cơ bản là tổng tỷ suất sinh (số con trung bình của một phụ nữ) dự kiến không đạt chỉ tiêu kế hoạch năm đề ra; 6/8 chỉ tiêu chuyên môn đạt tỷ lệ thấp và dự kiến không đạt chỉ tiêu kế hoạch năm 2024 nếu không có giải pháp căn cơ, kịp thời, cố gắng, nỗ lực hơn nữa trong thời gian tới.
Nguồn lực đầu tư cho công tác dân số ở các cấp đều bị cắt giảm nhiều (ở Trung ương kinh phí được cấp năm 2024 chỉ bằng 17% so với bình quân năm trong giai đoạn 2016 – 2020 và đến hết 6 tháng đầu năm 2024 có 4/8 chương trình, đề án về dân số vẫn chưa có kinh phí để triển khai; tổ chức bộ máy, cán bộ ở cả Trung ương và địa phương biến động; một số tỉnh, thành phố có chủ trương chuyển Chi cục thành Phòng Dân số; các địa phương khó khăn trong việc mua phương tiện tránh thai miễn phí, đặc biệt là thuốc tiêm, thuốc cấy; chế độ đãi ngộ đối với cán bộ dân số chưa kịp thời và tương xứng với nhiệm vụ. Kết quả sơ kết 5 năm thực hiện Nghị quyết 21-NQ/TW cho thấy nhiều nhóm mục tiêu, chỉ tiêu đạt thấp và sẽ không đạt được mục tiêu đề ra đến năm 2030.
Trước thực tế đó, Bộ Y tế đã đề ra nhiệm vụ trọng tâm đến hết năm 2024 và định hướng năm 2025. Theo đó, Cục Dân số sẽ là đầu mối phối hợp với các bộ, ngành liên quan và tập trung vào hoàn thiện thể chế, cụ thể là chỉnh lý, hoàn thiện hồ sơ Dự án Luật Dân số để trình Bộ Tư pháp thẩm định vào tháng 10; trình Chính phủ vào tháng 12.2024.
Đồng thời, phối hợp với Văn phòng Chính phủ hoàn thiện và trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Chỉ thị của Thủ tướng về tăng cường thực hiện công tác Dân số trong tình hình mới. Chủ động xây dựng các Đề án, văn bản quy phạm pháp luật được Bộ Y tế giao theo Nghị quyết số 68/NQ-CP ngày 9.5.2024 của Chính phủ ban hành Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện NQ số 42-NQ/TW ngày 24.11.2023 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng chính sách xã hội (gồm: Nghị quyết của Quốc hội về khung chính sách tổng thể về dân số; Đề án xây dựng và phát triển nhân viên chăm sóc sức khỏe người cao tuổi tại cộng đồng và cơ sở chăm sóc sức khỏe người cao tuổi đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045; sửa đổi Quyết định số 588/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về điều chỉnh mức sinh giữa các vùng, đối tượng đến năm 2030).
Đến hết tháng 6.2024, các tỉnh, thành phố đã ban hành kế hoạch thực hiện các chương trình, đề án theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ về lĩnh vực truyền thông, điều chỉnh mức sinh, dịch vụ kế hoạch hóa gia đình, tầm soát, chẩn đoán, điều trị các bệnh, tật trước sinh và sơ sinh, kiểm soát mất cân bằng giới tính khi sinh, chăm sóc sức khỏe người cao tuổi…
Tuy đã đạt được một số kết quả, công tác dân số còn nhiều khó khăn, hạn chế, tác động trực tiếp đến phát triển bền vững của đất nước: Xuất hiện xu hướng mức sinh xuống thấp, tốc độ gia tăng tỷ số giới tính khi sinh bước đầu đã được khống chế nhưng hiện vẫn còn ở mức cao; chỉ tiêu cơ bản là tổng tỷ suất sinh (số con trung bình của một phụ nữ) dự kiến không đạt chỉ tiêu kế hoạch năm đề ra; 6/8 chỉ tiêu chuyên môn đạt tỷ lệ thấp và dự kiến không đạt chỉ tiêu kế hoạch năm 2024 nếu không có giải pháp căn cơ, kịp thời, cố gắng, nỗ lực hơn nữa trong thời gian tới.
Nguồn lực đầu tư cho công tác dân số ở các cấp đều bị cắt giảm nhiều (ở Trung ương kinh phí được cấp năm 2024 chỉ bằng 17% so với bình quân năm trong giai đoạn 2016 – 2020 và đến hết 6 tháng đầu năm 2024 có 4/8 chương trình, đề án về dân số vẫn chưa có kinh phí để triển khai; tổ chức bộ máy, cán bộ ở cả Trung ương và địa phương biến động; một số tỉnh, thành phố có chủ trương chuyển Chi cục thành Phòng Dân số; các địa phương khó khăn trong việc mua phương tiện tránh thai miễn phí, đặc biệt là thuốc tiêm, thuốc cấy; chế độ đãi ngộ đối với cán bộ dân số chưa kịp thời và tương xứng với nhiệm vụ. Kết quả sơ kết 5 năm thực hiện Nghị quyết 21-NQ/TW cho thấy nhiều nhóm mục tiêu, chỉ tiêu đạt thấp và sẽ không đạt được mục tiêu đề ra đến năm 2030.
Trước thực tế đó, Bộ Y tế đã đề ra nhiệm vụ trọng tâm đến hết năm 2024 và định hướng năm 2025. Theo đó, Cục Dân số sẽ là đầu mối phối hợp với các bộ, ngành liên quan và tập trung vào hoàn thiện thể chế, cụ thể là chỉnh lý, hoàn thiện hồ sơ Dự án Luật Dân số để trình Bộ Tư pháp thẩm định vào tháng 10; trình Chính phủ vào tháng 12.2024.
Đồng thời, phối hợp với Văn phòng Chính phủ hoàn thiện và trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Chỉ thị của Thủ tướng về tăng cường thực hiện công tác Dân số trong tình hình mới. Chủ động xây dựng các Đề án, văn bản quy phạm pháp luật được Bộ Y tế giao theo Nghị quyết số 68/NQ-CP ngày 9.5.2024 của Chính phủ ban hành Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện NQ số 42-NQ/TW ngày 24.11.2023 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng chính sách xã hội (gồm: Nghị quyết của Quốc hội về khung chính sách tổng thể về dân số; Đề án xây dựng và phát triển nhân viên chăm sóc sức khỏe người cao tuổi tại cộng đồng và cơ sở chăm sóc sức khỏe người cao tuổi đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045; sửa đổi Quyết định số 588/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về điều chỉnh mức sinh giữa các vùng, đối tượng đến năm 2030).
Bên cạnh đó, chủ động tham mưu với Ban chỉ đạo Quốc gia Dân số và phát triển để xử lý, chỉ đạo những vấn đề trọng tâm, phối hợp liên ngành nhằm thực hiện hiệu quả công tác dân số trong tình hình mới; chỉ đạo đôn đốc các địa phương chưa thực hiện thành khẩn trương tham mưu trình UBND ban hành chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và đổi tên Chi cục Dân số – Kế hoạch hóa gia đình thành Chi cục Dân số thuộc Sở Y tế theo hướng dẫn tại Thông tư số 34/2023/TT-BYT ngày 31.12.2023 của Bộ trưởng Bộ Y tế.
Ngoài ra, tập trung chỉ đạo điều hành, hướng dẫn, hỗ trợ chuyên môn nghiệp vụ về dân số trong tình hình mới đối với các địa phương nhằm phấn đấu thực hiện và hoàn thành cao nhất các chỉ tiêu về dân số được giao năm 2024. Chủ động lựa chọn và sắp sếp lịch làm việc với một số tỉnh, thành phố có tỷ lệ thực hiện chỉ tiêu kế hoạch thấp; tổ chức bộ máy không ổn định, bố trí kinh phí ít để xác định nguyên nhân, đề xuất các giải pháp tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc cho địa phương.
Mặt khác, tập trung xây dựng và bảo vệ kế hoạch với Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính về hoạt động và kinh phí cho công tác dân số năm 2025 và các năm tiếp theo, đặc biệt là các chương trình, đề án đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt nhằm bảo đảm đủ nguồn lực thực hiện các mục tiêu, chỉ tiêu nhiệm vụ về dân số hằng năm và đến năm 2025 mà Đảng và Chính phủ đã giao.
